De installatie van Latoel in CODA toont de enorme bak van een bulldozer en heeft zijn oorsprong in de noodzaak om de ogen niet te willen sluiten voor dat wat ongemakkelijk is in de eigen gemeenschap. Latoel: “Voor het maken van smartphones, tablets en andere apparaten die ons moderne leven draaiende houden en die ons met elkaar verbinden, wordt het land waar de Molukse cultuur zijn oorsprong heeft – de Molukken – systematisch vernietigd. De natuur waarmee onze voorouders zo verbonden waren, wordt onder meer voor het winnen van mineralen en grondstoffen als nikkel – nodig voor al die apparaten – uitgegraven, vervuild en verkocht.”

De bulldozerbak van Latoel symboliseert dat wat vernietigd wordt: natuur, gemeenschap, identiteit en de waarheid. Rondom de bulldozerbak heeft de kunstenaar verbrande bladeren, gebroken voorwerpen en QR-codes die leiden naar satellietbeelden neergelegd die verwijzen naar de menselijke en ecologische prijs van de nikkelwinning, palmolieplantages en industriële houtkap op de Molukken. De installatie van Latoel legt bloot hoe het verlies van land ook het verlies van cultuur, taal en spiritualiteit betekent voor de inheemse gemeenschappen. De grond is immers niet zomaar grond: het is een levend archief van voorouders, rituelen en kennis. Als dat verdwijnt, blijft er een leegte achter die niet meer te herstellen is. Latoel:

“Als land verdwijnt, verdwijnt ook wie wij zijn. Land is voor Molukkers geen bezit maar een levend wezen, een voorouder, een gids. Mijn werk laat ook zien hoe het verlies van die verbinding gelijk staat aan culturele amputatie van taal, kennis en spiritualiteit.”

De beschouwer van het werk in CODA loopt door een landschap van verlies en wordt door het werk bevraagd op en geconfronteerd met zijn of haar eigen positie. Hoewel het werk nadrukkelijk handelt op en over de Molukken en raakt aan thema’s als identiteit en de betekenis van gemeenschap, spreekt het werk niet alleen Molukkers aan maar iedere wereldburger die leeft in een tijdperk van technologische vooruitgang zonder zich af te vragen wat daar exact voor heeft moeten wijken. Latoel: “En juist daar, met dat ongemak, begint verandering.”

Latoel omschrijft de bulldozerbak als een ‘monument van morele verlamming’. Het symboliseert de collectieve keuze om winst boven leven te plaatsen en is volgens hem het tegenovergestelde van een gedenkteken: bij de bulldozerbak in CODA wordt niet herdacht maar sta je op een plek om wakker geschud te worden. Zijn installatie nodigt uit tot stilte en contemplatie en werpt een fundamentele vraag op: blijf je toeschouwer of word je bewaker of hoeder van dat wat nog leeft?

Werkgroep Typisch Moluks

CODA nodigde de werkgroep Typisch Moluks in een vroeg stadium uit om mee te denken over de invulling van de Biënnale Gelderland. Deze werkgroep is tot stand gekomen op initiatief van CODA en GIGANT, in samenwerking met Theater Toko. De werkgroep Typisch Moluks droeg Dominique Latoel voor, een voordracht die CODA van harte ondersteund heeft.

Over Dominique Latoel

In zijn werk combineert Dominique Latoel (1980) elementen uit straatkunst met een uniek tekenschrift dat gebaseerd is op de symbolen van Alifuru, de oorspronkelijke bewoners van de Molukse eilandengroep Melanesië. Zijn werk – van schilderijen, muurschilderingen, installaties en kledingstukken tot gebruiksvoorwerpen en sieraden – is een zoektocht naar zijn identiteit waarin hij zijn Molukse achtergrond nadrukkelijk omarmt terwijl hij tegelijkertijd ook stevig geworteld is Nederland. Met zijn werk hoopt Latoel dialoog te bewerkstelligen die wederzijds begrip en respect bevordert.

Als kind bracht Latoel veel tijd door bij zijn familie in Vaassen en Elst. De familiebanden en de rijke Molukse tradities in deze gemeenschap, hebben zijn identiteit en artistieke visie gevormd. Het opgroeien in deze hechte sociale structuur verrijkte niet alleen zijn culturele beleving, maar legde ook het fundament voor de manier waarop hij als kunstenaar de Molukse geschiedenis en toekomst vertaalt en verbeeldt. In de late jaren ‘90 werkte Latoel als grafisch ontwerper in Apeldoorn en was hij actief betrokken bij diverse kunstinitiatieven in de regio. Naast zijn kunstpraktijk zet Latoel zich in voor jongere generaties en deelt hij zijn kennis en inspiratie op uiteenlopende wijzen.

Latoel heeft in een achtergrond in grafisch ontwerp en multimediadesign. Hij werkte in opdracht van merken als Levi’s, Adidas, Shimano, Nike en Patagonia. Het autonome werk van Latoel, momenteel woonachtig in Deventer, was eerder onder meer te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam, het Openluchtmuseum in Arnhem en het stadhuis van Deventer. Een van de vijf kasten die hij vervaardigde in opdracht van beeldend kunstenaar Patricia Kaersenhout voor de tentoonstelling (H)erkennen Herbouwen in het kader van Herdenkingsjaar Slavernijverleden (2023) maakt deel uit van de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen. Muurschilderingen van Latoel zijn te vinden in Willemstad, Curaçao en zijn aangebracht op een cruiseschip van Virgin Voyages van Richard Branson.

Over de Biënnale Gelderland 2025

De Biënnale Gelderland heeft in opdracht van de provincie Gelderland plaats op diverse locaties in de provincie. Dit terugkerend initiatief biedt podium aan hedendaagse kunst gemaakt door Gelderse kunstenaars. De start had in plaats in Museum Arnhem. Daarna volgden verschillende musea in Gelderland zoals CODA Apeldoorn, Museum Villa Mondriaan in Winterswijk, Valkhof Museum in Nijmegen en Stedelijke Musea Zutphen. In deze editie staat het thema migratie centraal. Gelderse kunstenaars worden uitgenodigd om, aan de hand van dit thema, met lokale communities een kunstwerk te maken.