Tour de Papier 2025

Vive la Veluwe! Ontdek al fietsend de pracht van de natuur en (historische) papierindustrie in hartje Gelderland. Met een route langs molens, sprengen én het nieuwste uit de wereld van de papierkunst.

undefined

Een fotogeniek landschap, activiteiten voor het hele gezin en de royale geschiedenis van de Veluwe en Apeldoorn ontdekken? Tour de Papier heeft het allemaal! Download hier de routekaart of bekijk de activiteiten voor volwassenen, kinderen en over erfgoed.

Download de routekaart Download de .GPX route

CODA Paper Art is een eerbetoon aan de regio met recent gemaakte kunst van papier en karton. Het grootste deel van de Nederlandse papierindustrie bevindt zich in Gelderland en de Veluwe kent vele papiermolens, beken en sprengen om te bewonderen tijdens een fiets- of wandeltocht. De 12e editie van CODA Paper Art is van 25 mei t/m 2 november 2025 te zien in CODA Museum.

De Tour de Papier wordt mede mogelijk gemaakt door Staatsbosbeheer, Routebureau Veluwe, Papierfabriek De Middelste Molen, Mondriaan Fonds, Het Cultuurfonds, VSBfonds, Fonds 21 en het Hendrik Mullerfonds.

Activiteiten & informatie bij de Tour de Papier
Fietsen alleen is al genieten, maar met de Tour de Papier ontvouwt zich onderweg een heel activiteitenprogramma. Ook voor thuis en onderweg zijn er DIY-opdrachten. Voor thuis, op de camping, in CODA of bij de pitstops op de route; t/m oktober 2025 wordt er doorlopend programma geboden. Op deze pagina vind je altijd actuele informatie per onderdeel. Bekijk ook onze activiteitenagenda voor meer Paper Art-programma.

Activiteiten

undefined

<p id="isPasted"><strong>Activiteiten voor volwassenen</strong> <br>Trap en stap af voor een wandeling met een gids van IVN Apeldoorn of Staatsbosbeheer of ga aan de slag met pulp in de praktijk bij Papierfabriek De Middelste Molen. In CODA zijn er wekelijks verschillende workshops, van papercutting met een lasersnijder tot papierscheppen en collagekunst of sieraden maken. Ook voor thuis en onderweg zijn er DIY-opdrachten, zoals fotografie-uitdagingen en het maken van je eigen papierkunst.&nbsp; <br><a href="/papierdaarenhier">Lees meer</a> &gt;</p>

Lees verder
line-icon-eye
undefined

<p id="isPasted"><strong>Kidstour</strong> <br id="isPasted">De Kriebeldiertjesroute op het Bosdierenpad van Staatsbosbeheer doen en leren over de geschiedenis van de papierindustrie? Maak een dier van papier, knutsel een masker of vouw kleurrijke papieren bloemen. Voor het hele gezin hebben we specials ontwikkeld voor onderweg en thuis. <br><a href="/kidstourdepapier">Lees meer</a> &gt;</p>

Lees verder
line-icon-eye
undefined

<p id="isPasted"><strong>Erfgoed onderweg</strong> <br id="isPasted">Op de route ontdek je niet alleen de geschiedenis van de industriële Veluwe, maar ook de historie van verschillende monumenten en een erfgoedprogramma. Lees hier meer over Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch, Nationaal Ereveld Loenen, Het grote verhaal van Apeldoorn, Maand van de Geschiedenis en verschillende activiteiten in CODA Erfgoedhuis.&nbsp; <br><a href="/erfgoedonderweg">Lees meer</a> &gt;</p>

Lees verder
line-icon-eye



Op de routekaart van Tour de Papier staan verschillende highlights aangegeven met een illustratie. Hieronder ontdek je meer achtergrondinformatie over deze bezienswaardigheden.

Route highlights

undefined

De Koppelsprengen in Ugchelen | De Koppelsprengen in Ugchelen laten goed het begin zien van één van de voor de papierindustrie zo belangrijke sprengenstelsels. Vijftig meter van de Hoenderloseweg bevindt zich deze bron, waarin je zilverkleurige objecten ziet liggen. Deze vormen het kunstwerk Fossiele Regen van kunstenaar Paul de Kort in opdracht van gemeente Apeldoorn.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Hamermolen en Oude Molen | Marten Orges, de oudste papiermaker van Apeldoorn, kreeg in 1613 de erfpacht op het water voor de eerste papiermolen in Ugchelen: de Oude Molen die vlak naast de Hamermolen heeft gestaan. Later heeft zijn stiefzoon het Hamermolentje gebouwd. Midden 19e eeuw is de Hamermolen een korenmolen geworden en later een wasserij zoals vele papiermolens.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

CODA | Met een museum, bibliotheek, archief en ExperienceLab is CODA hét cultuurhuis van Apeldoorn. Een bron van inspiratie op het gebied van literatuur, kunst, geschiedenis en innovatieve technieken – midden in het hart van de stad. Breng je een bezoek aan CODA Museum? Je ontdekt altijd een tentoonstelling of activiteiten over flora, fauna en/of papier.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch | Het Apeldoornsche Bosch (1909-1943) was een joods-psychiatrische instelling aan de Zutphensestraat op de plek waar nu ’s Heerenloo Groot Schuylenburg gehuisvest is. Het Herinneringscentrum is gevestigd in de voormalige woning van Philip Fuldauer. Kijk ook bij ‘Erfgoed onderweg’ voor meer informatie.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Smurfit Westrock | Smurfit Westrock is internationaal leverancier van papieren verpakkingen en displays. De fabrieken in Loenen, Eerbeek en Deventer zijn partner van CODA en sponsor van verschillende materialen die voor een tentoonstelling als CODA Paper Art en het bouwen van de Carta Animalia in CODA ExperienceLab worden gebruikt.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Papierfabriek De Middelste Molen | Papierfabriek De Middelste Molen produceert al sinds 1622 papier. Het is de enige papierfabriek in Nederland die nog in oorspronkelijke staat is en papier produceert op waterkracht en stoom. Kijk op demiddelstemolen.nl voor workshops (ook i.s.m. CODA), rondleidingen en de winkel van de papierfabriek waar ze onder andere papier verkopen gemaakt van olifantenpoep!

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Loenense Waterval | De Loenense Waterval bestaat uit twee grote watervallen in de Vrijenbergerspreng die 3,5 kilometer verderop op landgoed Hoeve Delle ontspringt. Deze is in 1869 gegraven om het water in het Apeldoorns Kanaal op peil te houden zodat scheepvaart mogelijk was. Vanaf de oorsprong van de spreng tot aan de monding in het kanaal is de beek ongeveer 6,5 km lang met een verval van ruim 15 meter.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) | Bij station Beekbergen ligt het hart van een levend spoorwegmuseum met onder andere een museumstoomdepot, grote werkplaats, oud stationsgebouw én een nog rijdende stoomtrein! De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij biedt vanaf dit station verschillende arrangementen aan. Ontdek ze op stoomtrein.org.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Ruitersmolen | De Ruitersmolen is een deel van de twee ruitersmolens die in 1606 gesticht werden door Marten Orges. Deze lagen oorspronkelijk op de Beekbergse Beek; de enige natuurlijke beek van de Oost-Veluwe. De papiermolen brandde in 1864 af, de andere molen bleef als korenmolen draaien tot de Tweede Wereldoorlog. In 1985 werd de restauratie tot papiermolen afgerond.

Lees verder
line-icon-eye
undefined

Nationaal Ereveld Loenen | Nationaal Ereveld Loenen is de laatste rustplaats van bijna 4.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers; militairen en burgers. De graven op het ereveld liggen bijna onopvallend verspreid over een bosgebied. Hier zijn geen rechte rijen met kruisen, maar graven die zijn ingericht met liggende stenen.

Lees verder
line-icon-eye



Historie

Ruim 150.000 jaar geleden ontstonden er hoogteverschillen (stuwwallen) in het landschap en werd de Veluwe bedekt met dikke lagen zand. Het regenwater zakte hierin weg en werd tegengehouden door kleilagen. Er ontstond een grondwatervoorraad en daarmee drassige plekken waar later een sleuf vanuit gegraven kon worden. Kilometerslange kanaaltjes met dijken en leem (en constant stromend water) werden hiermee door de mens gemaakt.

In 1740 telt de Veluwe 168 papiermolens met 188 raderen. Op de route ontdek je de verschillende landschappen die de Veluwe te bieden heeft en vele sprengen en molens. Van Papierfabriek De Middelste Molen, Ruitersmolen en Hamermolen tot de Loenense Waterval en de enige nog werkende bovenslag watermolen in Nederland; de Korenmolen.